The paper is devoted to the question of the sources of normativity in John Duns Scotus. Confronted with different conceptions of the sources of normativity listed by Christine M. Korsgaard, Duns Scotus’ conception turns out to be hybrid because he iterweaves realistic and voluntaristic elements. In Scotus’ ethics one can find the sources of normativity analizing: (1) subjective condition of the agent such as beeing free and rational; (2) objective foundations of moral norms such as natural law; (3) external authority (...) of the law maker (God’s will). The following questions have been raised: “Why is the will, according to Scotus, rational?”; “What are the conditions for the exeptions of the Second Tablet Commadments ?”; “Can one call Scotus’ position a type of metaethical voluntarism or Divine Command Ethics?”. The article also highlights the varius meanings of the term “voluntarism” with reference to Scotus’ ethics. (shrink)

Jan Duns Szkot był myślicielem oryginalnym i wyrafinowanym, żył i tworzył na przełomie XIII i XIV wieku. Jego dociekania dotyczące woli i ludzkiej wolności zrywają z pojmowaniem tych kategorii przez filozofów greckich, przekraczają idee jego scholastycznych poprzedników i stanowią przełom w europejskiej myśli woluntarystycznej. W artykule wyeksponowano trzy oryginalne tezy woluntarystyczne Szkota: że, po pierwsze, wola jest dynamiką, która osiąga swój cel i spełnienie sama w sobie, a nie w przedmiotach zewnętrznych, po drugie, że wolność ma źródło w przygodności (...) ludzkiego istnienia, stanowiąc zarazem istotną własność ludzkiego bytu, oraz po trzecie, że w dziejach filozofii żaden myśliciel bardziej radykalnie niż Szkot nie obstawał za tezą o bezwarunkowej autonomii woli i ludzkiej wolności. To filozoficzne ujęcie zagadnienia ludzkiej wolności zostaje wskazane jako istotny i trwały wkład Dunsa Szkota w nasze pojmowanie człowieka, określając podstawy ludzkiej autonomii i przysługujących człowiekowi niezbywalnych praw. (shrink)

This paper is a report of the 700th anniversary of the death of Bl. Jan Duns Scotus. International Jubilee Symposium in Lublin.

The essay presents some gnoseological themes with reference to the intellect of the separated soul according to John Duns Scotus. Four questions of the Ordinatio IV, d. 45 deal with these themes. In this concret cognitive situation is possible, according to Doctor Subtilis, to get to know the new quiddities of things, in spite of a lack of the empiric cognition. It means leaving behind the conception of generic empiricism and moving to the recognition of more cognitive abilities, as in (...) Aristoteles’s conception. In a post death state intellect continues to have the memory of the quiddities of things known while still connected with the body and can remember concret things and events known by the senses during earthly life. Such a gnoseological notion evidences the cognitive continuity of the human intellect after death, its incorruptibility and cognitive ability at least as such as one had during earthly life. We can see here the connection of philosophic and theological questions, which mutually condition and penetrate each other. According to Scotus it is possible for the intellect of the separated soul to remember the past and to acquire new cognition. Moreover, it is also possible for such an intellect to know the prayers we refer to the blessed in heaven. Such an intellectual approach evidences a strong Augustinian influence on John Duns Scotus’ epistemic conception. (shrink)

Both in Polish and international literature Duns Scotus’ ethical thought has had a number of conflicting interpretations. The article presents the main elements of Duns Scotus’ ethical thought. The quaestions it tries to answer are the following: a) is Scotus’ ethics voluntaristic; b) if so, what type of voluntarism can one attribute to Scotus. Finding Scotus’ ethics moderately voluntaristic I distinguish and characterize three types of voluntarism that could be attributed to Scotus: psychological voluntarism (Duns finds the will more perfect (...) than the intellect as its acts are more perfect); theological voluntarism (Duns takes the Commandments of the first table to be obligatory in a stronger way than the Commandments of the second table), causal voluntarism (the will is taken to be the primary cause of free action, non determined even by the most perfect good). (shrink)

God’s Knowledge of Future Contingents. John Duns Scotus’ Explanation The article concerns John Duns Scotus’ views on the problem of God’s knowledge of future contingents, presented by Scotus in his Lectura in librum primum Sententiarumd. 39, n. 1-93. He begins his analysis of the notion of God’s knowledge concerning the future events by criticizing two theories: first, the claim that the content of the idea of a thing, possessed by God, can include contingency of this thing; second, the claim that (...) eternity of God is simultaneous with the flowing time as a whole, and therefore His knowledge of future contingents is the knowledge of present contingents. Duns Scotus presents his own conception in the form of the following claims: (1) there is contingency in the reality, however, we are not able to prove it; (2) the proximate second causes are not the causes of contingency in things; (3) the main cause of contingency in reality is God, precisely His will. Thus, contingency is not an imperfection because it is produced immediately by God. The article also presents Scotus’ theory of synchronic contingency. This conception explains the possibility of God’s contingent knowledge of contingent reality. Keywords: John Duns Scotus, future contingents, God’s knowledge, free will, necessity, contingency. (shrink)

The paper is devoted to the question of the principle of individuation in Bl. John Duns Scotus. This question is found in his commentary to Aristotle’s Metaphysics, namely the Quaestiones super libros Metaphysicorum Aristotelis VII, qu. 13. The first part of the paper discusses problems connected with the chronology and structure of the text, whereas the second one is presented as Scotus’s teaching on individuation. S. Dumont and T. Noone argue today on the traditional thesis about the origin of this (...) question and the remaining philosophical writings from the juvenile stage of Scotus’s philosophical work. They claim that some questions from the In Metaph., including also qu. 13 from the book, were written later or in the same time as the commentaries to Peter Lombard’s Sentences. The authors support their views by indicating the following: 1) the text the In Metaph. is better organised, 2) the vocabulary used with reference to the principle of individuation, especially the term haecceitas, is employed twice in the text In Metaph., 3) the quotations from the later works of Scotus and the works of authors who wrote somewhat later than that date of the In Metaph. hitherto presumed, 4) some stylistic terms indicate that the author of the text was a mature person. The traditional thesis is defended by I. Modrić on behalf of the Scotistic Commission. Having made a detailed analysis, Modrić rejected all the arguments from the introduction to the critical edition of the In Metaph. The author of this paper agrees with Modrić’s view. Therefore as long as we do not have a thesis to the contrary we shall hold the traditional opinion about the earlier origin of the In Metaph. in comparison to Peter Lombard’s commentaries on the Sentences. Scotus opens his lecture on individuation with a discussion of various standpoints on this issue. He divides them into positive and negative theories of individuation. This ordering ensures a clear exposition of various views without unnecessary repetitions and vagueness. Eventually, Doctor Subtilis rejects all hitherto views and provides his own solution. The principle of individuation is for him an individuating entity, the ultimate reality of the individual being. In combination with common nature it determines the most individual of possible characterisation of the individuum. This positive individuating entity is called an individual form (forma individualis) in the In Metaph., a degree of entity (gradus entis) and haecceitas. The latter became a technical term to define the Scotist principle of individuation. (shrink)

Artykuł stanowi próbę zarysowania kilku istotnych wątków dwóch istotnych średniowiecznych koncepcji celowości. Twórcami owych koncepcji są Jan Duns Szkot i Walter Chatton. Autor skupia się na trzech zagadnieniach: (1) argumentach na rzecz przyjęcia teleologii naturalnej, (2) statusie ontologicznym celu, (3) statusie Boga jako przyczyny celowej. Dokonywane analizy mają pokazać, iż wiele poglądów wygłaszanych przez Dunsa Szkota i Chattona stanowiło podważenie wcześniejszej scholastycznej wizji całościowej teleologii, która swą najbardziej dojrzała postać otrzymała w myśli Tomasza z Akwinu, przygotowując nadejście nowożytnej (...) krytyki celowości. (shrink)

Artykuł przedstawia grecki ideał człowieka cnotliwego prezentowany w koncepcji Arystotelesa w kontraście do odpowiednika tego ideału obecnego w kulturze chrześcijańskiej (Tomasz z Akwinu, Jan Duns Szkot). Pewne elementy etyki Arystotelesa wzbudzały bowiem kontrowersje, szczególnie elitaryzm oraz model megalópsychos i musiały zostać w etyce chrześcijańskiej przekształcone. Ze względu na nowy model antropologiczny (człowieka jako istoty grzesznej) pojęcie cnoty uległo pewnej modyfikacji zwłaszcza w nurtach woluntarystycznych, gdyż cnotliwy człowiek, mimo posiadania dobrego charakteru, jest w ramach takiej wizji podatny na upadek. Artykuł prezentuje (...) koncepcję relacji przyczynowej między cnotą a wolną wolą, odnosząc się do uwag Tomasza z Akwinu i Jana Dunsa Szkota. Ponieważ nie ma miejsca na libertariańsko pojętą wolną wolę w etyce Arystotelesa jego cnotliwy ideał moralny jest w pewnym sensie ideałem zamkniętym w swojej doskonałości. Różnica pomiędzy perspektywą chrześcijańskiej i greckiej etyki polega na tym, że w etyce chrześcijańskiej podmiotowość realizuje się bardziej w wolnych aktach podmiotu niż w praktycznej racjonalności. Tym samym cnota nie może determinować wolnej woli w sposób, który odbierałby woli liberatriańsko pojętą wolność. (shrink)

Celem artykułu jest ukazanie zasadniczych różnic między rozumieniem pojęć kontyngencji, wolności, indywidualności w filozofii Szkota w odniesieniu do tradycji arystotelesowskiej. Podkreślam, że istotnymi elementami koncepcji Szkota, będącymi wyraźnym odejściem od klasycznego arystotelizmu, są: (1) odrzucenie zasady pełności, (2) interpretacja teraźniejszości jako niekoniecznej, (3) rozwinięcie pojęcia synchronicznej kontyngencji, (4) zerwanie związku między niezmiennością i koniecznością. W swej antropologii Szkot kładzie nacisk na (1) pojęcie wolnej wolijako władzy autonomicznej i zdolnej do samodeterminacji, (2) przypisuje woli racjonalność, która nie polega (...) na zależności woli od intelektu czy wiedzy, (3) odchodzi od arystotelesowskiego eudajmonizmu. Boga traktuje jako zdolnego do poznania i miłowania jednostkowych, kontyn- gentnych bytów. W swej aksjologii podkreśla pozytywny wymiar indywidualności, wielości i nie- powtarzalnościjednostek. (shrink)

Celem artykułu jest ukazanie zasadniczych różnic między rozumieniem pojęć kontyngencji, wolności, indywidualności w filozofii Szkota w odniesieniu do tradycji arystotelesowskiej. Podkreślam, że istotnymi elementami koncepcji Szkota, będącymi wyraźnym odejściem od klasycznego arystotelizmu, są: (1) odrzucenie zasady pełności, (2) interpretacja teraźniejszości jako niekoniecznej, (3) rozwinięcie pojęcia synchronicznej kontyngencji, (4) zerwanie związku między niezmiennością i koniecznością. W swej antropologii Szkot kładzie nacisk na (1) pojęcie wolnej wolijako władzy autonomicznej i zdolnej do samodeterminacji, (2) przypisuje woli racjonalność, która nie polega (...) na zależności woli od intelektu czy wiedzy, (3) odchodzi od arystotelesowskiego eudajmonizmu. Boga traktuje jako zdolnego do poznania i miłowania jednostkowych, kontyn- gentnych bytów. W swej aksjologii podkreśla pozytywny wymiar indywidualności, wielości i nie- powtarzalnościjednostek. (shrink)

Św. Tomasz nie napisał nigdy własnego traktatu, w którym wykładałby zasady uprawiania psychologii, podobnie jak nie napisał takiego traktatu odnośnie do innych nauk filozoficznych. Wyjątkiem pozostaje teologia. Pierwsza kwestia, I części Sumy Teologii i piąta oraz szósta kwestia Komentarza do Boecjańskiego dziełka O Trójcy Świętej stanowi bowiem takie traktaty metodologiczne, gdzie Akwinata wyłożył ewidentnie własne poglądy. W przypadku psychologii pozostawił jednak dwie lekcje otwierające Komentarz do Arystotelesowego Traktatu o duszy, w których choć dość literalnie omawia tekst Stagiryty, to formułuje (...) w nim pewien schemat metodologiczny psychologii. Można by sądzić, że przedstawia tam jedynie zawartość komentowanego dzieła, zwłaszcza że styl całej pierwszej części Komentarza jest dość literalny i na pierwszy rzut oka mało znajdujemy tu elementu interpretacyjnego. Uważna analiza pokazuje jednak coś innego. (shrink)

In the view, which is proposed here, intellectualism is what brings together and not what divides, and its rules are placed in some manner over every distinction. This means, that intellectualism is being treated by me as a collective work. Its most early versions occurred along the occurrence of first philosophers. Later on, they were often corrected, perfected or also so immensely changed, that under more than one condition they varied from the originals. Many philosophers took part in the making (...) of this work, but some had a lesser and some greater influence. To those, who significantly contributed to its emergence and functioning in European philosophy and science, there belonged such authors like Socrates, Descartes, and Popper. (shrink)

Ustanowienie w zrodzonym z Boga Ojca Synu-Logosie idealnych wzorów jest pierwotnym aktem stwórczym Boga, ujętego przez Jana Szkota Eriugenę jako Niestworzona Natura Stwarzająca, która powołuje do istnienia Stworzoną Naturę Stwarzającą. Bóg dokonał całości stworzenia jednym aktem. Stworzenie zaistniało jako proste i doskonałe według woli Boga. Eriugena uważa, że stworzenie w Logosie przyczyn prymordialnych zostało w Księdze Rodzaju opisane w formie procesu. Ten alegoryczny zapis stanowi źródło informacji o stworzonej rzeczywistości. Dla Eriugeny całe Pismo Święte jest pełnoprawnym źródłem informacji, ponieważ (...) autorem Pisma jest zawsze prawdomówny Bóg. Stwórca pragnie, aby człowiek, który dokonał błędnego wyboru i utracił doskonałość, mógł powrócić do tego stanu, więc otwiera przed człowiekiem Księgę Natury, którą jest stworzony wszechświat oraz Księgę Pisma, którą jest Pismo Święte. Biblia, zawierająca symbole, nauki i opisy, została dana również współczesnej ludzkości, aby rozumna natura człowieka mogła nakierować go na drogę powrotu do Boga i stanu doskonałości. Analiza stworzenia oraz analiza Pisma Świętego powinny zbliżać człowieka do Boga. Wypowiedź egzegetyczna stanowi ważny aspekt interpretacji Pisma, więc Eriugena stawia warunki, które są konieczne lub stanowią wsparcie dla poprawnego wnioskowania. Warunki te dotyczą niesprzeczności pomiędzy wspomnianymi Księgami, roli ludzkiego intelektu w prowadzonych badaniach oraz znaczenia ludzkich autorytetów. Autor artykułu omawia wymagania, określone przez Eriugenę i dokonuje ich interpretacji uwzględniając fakt rozwoju różnych dziedzin współczesnej nauki. ----------------------- Zgłoszono: 29/03/2022. Zrecenzowano: 12/05/2022. Zaakceptowano do publikacji: 31/05/2022. (shrink)